Fase kan bij het opnemen, mixen of geluid versterken voor ernstige problemen zorgen. Het is daarom belangrijk om te weten wat Fase precies is. Om Fase te begrijpen, moet je eerst de basis weten van wat geluid precies is.
Wat is geluid?
Geluid is; een kleine verandering in de luchtdruk, die zich door de lucht voortplant. Een geluidsbron veroorzaakt veranderingen in luchtdruk die zich als een geluidsgolf door lucht voortbewegen. Zo’n geluidsgolf noemen we in de audiotaal ook wel een “Waveform” (Golfvorm).
Even wat theorie
Er zijn verschillende soorten “Waveforms”. Zo heb je bijvoorbeeld de Sine-Waveform, de Triangle-Waveform, de Saw-Waveform en de Square-Waveform. Deze verschillende “Waveforms” kunnen door bijvoorbeeld een synthesizer worden opgewekt. Veel vette sounds die je hoort in Dance-muziek zijn in basis gebaseerd op deze soorten ”Waveforms”.
Een “Waveform” kan verschillen in vorm (Waveforms), snelheid en volume. De snelheid waarmee een “Waveform” door de lucht gaat, drukken we uit in Hertz (Hz). Het volume waarmee de “Waveform” door de lucht gaat, noemen we amplitude en wordt uitgedrukt in Decibels (dB’s). De mens kan geluidsgolven horen van 20Hz tot ongeveer 20.000Hz (ook wel 20kHz genoemd).
Maar wat wil 20Hz nou precies zeggen? 20 Hz betekent dat er 20 geluidsgolf-cyclussen hebben plaatsgevonden in 1 seconde. Als je naar de foto hierboven kijkt, zie je hoe 1 Hz er uit ziet. Hoe Hoger het aantal cyclussen per seconde, hoe Hoger wij de toon ervaren. Het voorbeeld van 20Hz is dus een lage bas-toon.
Oke, we gaan weer even terug naar Fase.
Fase heeft te maken met “Waveforms” en dan met name de timing daarvan. Als je praat over Fase heb je het altijd over 2 (of meer) “Waveforms”. De relatie in timing tussen bijvoorbeeld 2 “Waveforms” bepaalt of iets IN- of UIT-fase is.
Als 2 identieke “Waveforms” op exact hetzelfde moment beginnen, noemen we dit In-fase (eng: In-Phase). Het resultaat van 2 identieke ”Waveforms” die tegelijk beginnen, is dat deze elkaar versterken. Zo is het resultaat dus 2x zo hard. Als 1 van de 2 identieke ”Waveforms” 180 graden verschilt (dus later begint), noemen we dit Uit-fase (eng: Out of Phase). Dit resulteert in stilte. Yep, je hoort het goed. We horen dan vrijwel Niets en dat is een probleem uiteraard!
Dat we dan niets horen, komt omdat op het moment dat “Waveform” #1 omhoog gaat, “Waveform”#2 dezelfde helling omlaag gaat. Hierdoor heffen ze eigenlijk elkaar op en dat resulteert in stilte. Wanneer je 2 verschillende “Waveforms” met elkaar combineert, creëer je eigenlijk een nieuwe (soms vreemd uitziende) “Waveform”. Voor een beter visueel beeld van de hierboven omschreven situaties, zie de foto hiernaast.
Fase problemen in de studio
Je kunt je dus voorstellen dat wanneer je in je productie geluiden op elkaar aan het stapelen bent, je te maken krijgt met Fase. Als je bijvoorbeeld 2 Kickdrums met elkaar combineert, kun je last krijgen van Fase-problemen.
Voor dit probleem heb je bijvoorbeeld in Cubase Software een Fase-knop, die de “Waveform” als het ware 180 graden (een 1/2 cyclus) omkeert. Wanneer iets dus uit-fase is, kun je op deze knop klikken en dan is het resultaat in de meeste gevallen weer in-fase.
Fase problemen bij live sound
Ook in live situaties heb je vaak te maken met fase-problemen. Het kan zo zijn dat niet alle gebalanceerde kabels op dezelfde manier zijn aangesloten waardoor je eenzelfde fase-probleem ervaart. Om dit te voorkomen beschikken veel mengtafels over een ‘fase schakelaar’ bij de ingang waardoor je de polariteit van het signaal 180 graden kan draaien en het faseprobleem is opgelost.
Werk je veel met geluidssystemen is het fase-probleem waarschijnlijk ook herkenbaar voor je. Als je een stereo geluidssysteem hebt en rare ‘dips’ in het geluid ervaart, dan heb je waarschijnlijk ook een faseprobleem. Dit kan veroorzaakt worden doordat luidsprekers niet allemaal op dezelfde manier bedraad zijn.
Als de polariteit van de linker- en rechter luidspreker precies omgedraaid is krijg je het fenomeen dat de ene conus naar voren beweegt terwijl de andere conus naar achteren beweegt. Ook dan ervaar je precies hetzelfde effect als hierboven als besproken, op bepaalde plaatsen voor de geluidsinstallatie wordt het geluid opgeheven en krijg je rare dippen in het geluid. Gewoon even je speakerkabels nalopen en het probleem is opgelost!
Geschreven door Stefan, voor LesinProduceren.nl